O le a le umi e faia ai pateta? Motugaafa e tausi ai latou fou

O le a le umi e fai ai le pateta

E uiga i le pateta ma le umi e tumau ai pateta:

le pateta o se masoa fuala'au o le totō Solanum tuberosum ma o se aʻa fualaʻau tagatanuu i le Amerika, ma le laau lava ia o le a faavavau i le aiga nightshade Solanaceae.

Poti vao ituaiga, e afua mai i aso nei Peru, e mafai ona maua i Amerika atoa, mai Kanata i saute Chile. O le pateta sa talitonu muamua na fa'afaleina e Tagatanuu Amerika tuto'atasi i nofoaga e tele, ae mulimuli ane su'esu'ega fa'atupu o le tele o ituaiga galueaina ma ituaiga vao e maua mai se tasi o tupuaga o pateta, i le itu i saute i aso nei Peru ma matu sisifo Bolivia. Pateta sa tausi aiga e tusa ma le 7,000–10,000 tausaga talu ai iina, mai se ituaiga i le Solanum brevicaule lavelave. I le Andes itulagi o Amerika i Saute, o loʻo i ai le ituaiga tagatanuu, o nisi o aiga vavalalata o le pateta ua totoina.

Pateta na faʻafeiloaʻi i Europa mai Amerika i le afa lona lua o le 16 seneturi e le Sipaniolo. O aso nei o latou a meaai autu i le tele o vaega o le lalolagi ma o se vaega taua o le tele o le lalolagi sapalai meaai. E o'o mai i le 2014, o pateta o le fa'ato'a tele lea o fa'ato'aga taumafa a le lalolagi saito (sana), saito, ma alaisa. Mulimuli i le afe tausaga o filifili filifiliga, ua silia nei ma le 5,000 ituaiga pateta eseese. (O le a le umi e tumau ai pateta)

E silia ma le 99% o pateta ua totoina nei i le lalolagi atoa na tupuga mai i ituaiga na afua mai i eleele maualalalo o i saute-totonu o Chile. O le taua o le pateta e avea ma meaʻai ma meaʻai kuka e eseese i le itulagi ma o loʻo suia pea. O loʻo tumau pea le faʻatoʻaga taua i Europa, aemaise i Matu ma Sasaʻe Europa, lea taʻitasi o lo'o maualuga pea le gaosiga i le lalolagi, a'o le fa'alauteleina vave o le gaosiga i nai tausaga ua tuana'i ua tupu i saute ma Asia i sasae, faʻatasi ai ma Saina ma Initia e taʻitaʻia le lalolagi i le aofaʻi o gaosiga e pei o le 2018.

E pei o le tamato, o le pateta o le a po i le ituaiga solanum, ma vaega vegetative ma fua o le pateta o loo i ai le oona masima lea e matautia mo le taumafaina e tagata. O fatu pateta masani ua uma ona toto ma teu lelei e fua mai glycoalkaloids i ni aofaiga laititi e le amanaia ai le soifua maloloina o le tagata, ae afai o vaega lanumeamata o le laau (e taʻua o tatupu ma paʻu) o loʻo faʻaalia i le malamalama, e mafai e le tuber ona faʻaputuina se maualuga maualuga o glycoalkaloids e afaina ai le soifua maloloina o le tagata.

Etymology

Le upu Peretania pateta e sau mai le Sipaniolo patata (le igoa na faʻaaogaina i Sepania). O le Royal Spanish Academy fai mai o le upu Sipaniolo o se hybrid o le Taíno uala ('suamalie suamalie') ma le quechua Papa ('potato'). O le igoa muamua na faasino i le suamalie suamalie e ui lava e le vavalalata ia laau e lua. O le 16th-century English herbalist Ioane Gerard faasino i le pateta suamalie e pei o pateta masani, ma fa'aaoga faaupuga pateta leaga ma Virginia pateta mo le ituaiga ua ta'ua nei o pateta. I le tele o tala fa'asolopito o lo'o fa'amatala auiliili ai fa'ato'aga ma la'au, e leai se fa'ailoga e faia i le va o le lua. O pateta e ta'ua i nisi taimi o Pateta Aialani or pateta papaʻe i le Iunaite Setete, e iloa ai le eseesega mai le pateta suamalie.

Le igoa spud aua o le pateta e sau mai le eliina o le palapala (po o se pu) a'o le'i totoina pateta. E lē iloa le amataga o le upu ma sa iai muamua (c. 1440) o se faaupuga mo se naifi puupuu po o se pelu, atonu e fesootaʻi atu i le gagana Latina. sipa- o se upu a'a o lona uiga o le “pelu”; faatusatusa le faaSipaniolo pelu, Igilisi “sapa”, ma spadroon. Na sosoo ai ma le siitia atu i le tele o meafaigaluega eli. E tusa o le 1845, na siitia atu ai le igoa i le tuber lava ia, o le faamaumauga muamua o lenei faʻaoga o loʻo i totonu Niu Sila Igilisi

Le amataga o le upu spud ua taʻua sese i se vaega o le 18th-century activists na tuuto atu i le taofia o le pateta mai Peretania, ma taʻua o ia lava o le Sosaiete mo le Puipuia o Meaʻai Le Lelei. Sa faapena Mario Pei's 1949 O le Tala o le Gagana e mafai ona tuuaia i le upu a tupuaga sese. Na tusia e Pei, “o le pateta, mo lona vaega, sa ta’uleagaina i ni nai seneturi ua mavae. O nisi o tagata Peretania e le fiafia i pateta na latou fausia se Sosaiete mo le Puipuia o Meaʻai le Lelei. O mataitusi autu o upu autu i lenei ulutala na mafua ai le spud.” E pei o le tele o isi i luma o le 20 seneturi fa'apuupuu tupuaga, e sese lenei mea, ma e leai se faamaoniga e faapea sa i ai se Sosaiete mo le Puipuia o Taumafa Le Lelei.

E le itiiti ifo ma le ono gagana (Afrikaans, Dutch, French, Hebrew, Persian and some variants of German) e iloa e faʻaogaina se faaupuga mo le "patato" e faʻaliliu faʻatatau (pe moni) i le Igilisi o le "eleʻele apu" poʻo le "apu eleele".

uiga

O la'au pateta e la'au perennial e tupu pe tusa ma le 60 cm (24 in) le maualuga, e faalagolago i ituaiga eseese, ma lau toe oti pe a uma ona fuga, fua mai ma le fausiaina o fatu. Latou te fua paʻepaʻe, piniki, mumu, lanumoana, poʻo le lanu viole fugalaau samasama stamene. O pateta e tele lava pollinated cross e iniseti e pei o bbebe, lea e ave ai le poleni mai isi la'au pateta, e ui lava o le tele o le fa'asusuina o le tagata lava ia e tupu fo'i. E fa'atupu fuala'au e tali atu i le fa'aitiitia o le umi o le aso, e ui lava ua fa'aitiitia lea fa'atupu i ituaiga fa'apisinisi.

A uma ona fuga, o laau pateta e fua mai ni fua lanu meamata laiti e pei o le lanumeamata tamato tamato, e iai le tusa ma le 300 fatu. E pei o vaega uma o le la'au se'i vagana le fatu, o le fua o lo'o i ai le 'ona alkaloid masima ma o lea e le talafeagai mo le taumafaina.

O ituaiga uma o pateta fou e tupu aʻe mai fatu, e taʻua foi o le "fatu pateta moni", "TPS" poʻo le "fatu faʻatoʻaga" e iloa ai le eseesega mai fatu fatu. O ituaiga fou e tupu mai fatu e mafai fa'atupu fua e ala i le totōina o fatu, o fasi fatu e tipi e aofia ai le itiiti ifo ma le tasi pe lua mata, poʻo se tipi, o se faiga e faʻaaogaina i totonu o greenhouses mo le gaosiga o fatu fatu ola maloloina. O la'au e fa'atupu mai i fatu e fa'asolo mai le matua, ae o la'au e fa'atupu mai fatu e maua mai ai le tele o ituaiga eseese.

History

O le pateta na muai fa'afaleina i le itu i saute i aso nei Peru ma sisifo Bolivia e faifa'ato'aga a'o le'i-Columbian, i tafatafa o le Vaituloto o Titicaca. Talu mai lena taimi ua salalau solo i le lalolagi ma ua avea ma se fua fa'ato'aga i le tele o atunuʻu.

O toega pateta na muai fa'amaonia e su'esu'ega anamua na maua i le gataifale o Ancon (ogatotonu Peru), mai le 2500 TLM. Le ituaiga sili ona totōina, Solanum tuberosum tuberosum, e tagatanu'u i le Chiloé Archipelago, ma sa fa'ato'aina e le nu'u tagata tagatanuu talu mai luma o le Fa'ato'ilaloina o Sepania.

E tusa ai ma tala faʻatatau, o le faʻaofiina o le pateta na nafa ma le kuata o le tuputupu aʻe i totonu Lalolagi Tuai le faitau aofa'i ma le fa'atūlagaina i le va o le 1700 ma le 1900. I le Altiplano, o pateta na maua ai le malosi autu mo le malo Inca, o ona tuaa, ma lona suitulaga i le gagana Sepania. Mulimuli i le Fa'ato'ilaloina e Sepania le Malo o Inca, na faʻafeiloaʻi e le Sipaniolo le pateta i Europa i le afa lona lua o le 16 senituri, o se vaega o le Fetufaaiga Columbian.

O le meaʻai na mulimuli ane faʻasalalau e Europa (atonu e aofia ai Rusia) tautai i teritori ma uafu i le lalolagi atoa, aemaise o latou kolone. O le pateta sa tuai ona faʻaaogaina e le au faifaatoaga Europa ma colonial, ae ina ua mavae le 1750 na avea ma meaʻai taua ma faʻatoʻaga fanua ma sa tele sona sao i Europa 19 senituri le faʻateleina o tagata. Ae ui i lea, o le leai o se kenera eseese, ona o le utiuti o le numera o ituaiga na muamua faʻafeiloaʻi, na mafua ai ona aʻafia le fua i faʻamaʻi.

I le 1845, o se faʻamaʻi o laʻau e taʻua o le late blight, e mafua mai i le gaʻo oomycete Phytophthora infestans, sosolo vave atu i nuu matitiva i sisifo Aialani faapea foi ma vaega o le Sikotilani Highlands, e mafua ai le faaletonu o fua o faatoaga na mafua ai le Tele Ai Ailani oge. E afe ma afe o ituaiga o loo tumau pea i Andes ae peitai, e sili atu i le 100 ituaiga e mafai ona maua i se vanu e tasi, ma le sefululua pe sili atu e mafai ona tausia e se aiga faifaatoaga e tasi. (O le a le umi e tumau ai pateta)

O le a le umi e fai ai le pateta
Potato galueaina e aliali mai i lanu eseese, foliga, ma lapopoa.

Pe o e 'aiga i le afiafi i se fale'aiga lata ane, ave ta'avale i lau mea'ai vave e sili ona e fiafia i ai, pe fiafia i se mea'ai ma lauti, e te va'ai i pateta i so'o se mea - tao, palu, vela, falai, hash brown, po'o le a lava. (O le a le umi e tumau ai pateta)

O pateta, o lo'o mauoa i ga'o ma e maualalo le ga'o, o se tasi lea o mea e maua ai le malosi i aso nei.

Ae pei lava o isi mea'ai, pe fuala'au po'o fuala'au, e masani ona pala.

Ma o le mea lena e uiga i le blog.

Ia tuu atu la se avanoa. (O le a le umi e tumau ai pateta)

E fa'afefea ona iloa pe ua leaga pateta?

O le a le umi e fai ai le pateta

E masani lava le fa'atau o pateta ma teu i totonu o lau faleoloa mo sina taimi, ma a e sauni e fa'aoga, e te iloa e le talafeagai. O lona uiga na latou leaga. E faapefea la ona tatou iloa ua leaga le pateta? (O le a le umi e tumau ai pateta)

O fa'ailoga nei e mafai ona fesoasoani ia te oe e iloa ai pateta e le talafeagai mo le fa'aoga vave pe fa'atau.

  • TONU MEA MUA. E masani lava o le faailoga muamua lea o pateta ua leaga. O lo'o fa'ailoa mai ai le iai o se toxin ona o le fa'ateleina o le vaila'au e ta'ua o le Solaline i totonu. (O le a le umi e tumau ai pateta)
O le a le umi e fai ai le pateta
  • TU'U I LE LELEI. E sili atu le ogaoga o mea leaga i pateta nai lo lanu meamata. E mafua ona o manu'a latou te maua i le taimi o le seleselega poʻo le felauaiga ma e taʻua o le fusarium. O ia pateta e le tatau ona 'aina, e tatau ona lafoai ina ia mafai ona faʻasaoina faʻatasi ma mea maloloina. (O le a le umi e tumau ai pateta)
O le a le umi e fai ai le pateta
  • Tuputupu ae. O totogo o se ituaiga o aʻa e amata ona ola i pateta. Afai e te lafoina i le eleele susu, o le a tupu ma avea ma se laau. O le faagasologa e taʻua o le germination. Ae e mafai lava ona e faʻaogaina lena pateta e ala i le fofoina o lena totogo. (O le a le umi e tumau ai pateta)
O le a le umi e fai ai le pateta

ETE ILOA?

O se tasi o mafuaʻaga autu o le oge Tele i Aialani i le va o le 1845 ma le 1852 o se faʻamaʻi pateta e taʻua o Potato Blight. O le le lava o pateta na mafua ai le maliliu o le tusa ma le 1 miliona tagata o loʻo faʻalagolago ia i latou e avea ma meaʻai.

Ola Fa'asao o Pateta

Pe e te fai se faleoloa fualaau faisua pe na o se faletua, e te manaʻo e tausia lelei pateta mo le umi e mafai ai. Ae ui i lea, talu ai e le umi le umi o le fata o pateta, e tatau ona faʻaeteete ina ia mautinoa le umi o le ola. (O le a le umi e tumau ai pateta)

Se'i vaai po o le a le umi e tumau ai pateta i luga o le fata a'o le'i pala. (O le a le umi e tumau ai pateta)

i. O le a le umi e tumau ai pateta i totonu o le pusaaisa?

O le a le umi e fai ai le pateta

E le fautuaina le fa'aisaina o pateta mata ona o le maualuga o le vai. O le auala lea e suia ai le lanu ma e matua leaga lava le tofo pe a fa'afefe a'o le'i kukaina. (O le a le umi e tumau ai pateta)

A fa'a'aisa se pateta mata, e malepe le fausaga mole i totonu, ma fa'afefeteina ma le mafai ona fa'aaogaina pe a fa'afefe.

Ae ui i lea, e mafai ona tumau le 6-8 masina i totonu o le pusaaisa e ala i le tipiina i fasi pepa ma aveese le sua masani i soo se auala, e pei o le afa-falai.

E faigofie le fa'aisa mashed pateta. Fai ni vaega tutusa o pateta palu ma tuu i luga o le fata tao. Teu i totonu o le pusaaisa mo le po. Ia, tu'u nei vaega i totonu o se taga pito i luga. O le mea e ofo ai, o nei pateta palu o le a tumau mo le lua masina. (O le a le umi e tumau ai pateta)

ii. O le a le umi e tumau ai pateta i totonu o le pusaaisa/pusaisa?

O le a le umi e fai ai le pateta

E fai lava si masani le fa'atauina o fuala'au tele mai le faleoloa ma mana'o e fa'afou mo se taimi umi ma lafo i totonu o lau pusaaisa. (O le a le umi e tumau ai pateta)

O le mea masani lea; e aoga. Ae i nisi tulaga, e le o se manatu lelei, e pei o pateta.

O le fa'a'aisa pateta e leaga ai le tofo. O le vevela malulu e liua ai le suka pateta i le suka vave nai lo le vevela masani ma o lea e leaga ai le tofo pe a vela.

I le isi itu, o le pusaaisa pateta e iai se isi lamatiaga. O le teuina o pateta i totonu o le pusaaisa e liua ai le masoa i le suka. Pe a faʻaalia i le maualuga o le vevela i le taimi o le falai poʻo le taoina, o le amino acid o loʻo i ai e tali atu ma le suka, ma mafua ai ona fausia se vailaʻau leaga e taʻua o le acrylamide.

suʻesuʻega suesuega ua fa'avasegaina le Acrylamide i mea fa'ama'i (fa'atupu kanesa).

I lalo o le lapataiga o loʻo i luga, soʻo se ituaiga pateta mata e pei ole White, Red, Yukon Gold poʻo Sweet potatoes e mafai ona tumau ile 2-3 vaiaso ile pusaaisa.

I le isi itu, o pateta falai po'o falai falai e mafai ona na'o le 1-2 aso i totonu o le pusaaisa.

O pateta tao tao ma tao e mafai ona tumau i le 5-7 aso i totonu o le pusaaisa, ma pateta palu na o le 3-4 aso. (O le a le umi e tumau ai pateta)

iii. O le a le umi e tumau ai pateta i totonu o le faleteuoloa/potu vevela?

O le a le umi e fai ai le pateta

Masalo o lo'o e mafaufau pe o le a le umi e fa'amalieina ai pateta vela ma pateta e le'i vela. Ia, o le auala lena e tupu ai le tele o le teuina. O pateta e sili ona teuina i totonu o le faleoloa pe a le maualuga le vevela o le potu e pei o le vevela tele. (O le a le umi e tumau ai pateta)

Po o le a lava lau ituaiga pateta, e pei ole White, Red, Sweet or Yukon Gold, e mafai ona ola mo le tusa ma le 2-3 masina pe a fai e sili atu le mafanafana o le vevela nai lo le pusaaisa ma malulu nai lo le vevela masani o le potu. 50-60°F – lelei mo le teuina.

O pateta fa'atau, tao pe palu pateta e le umi atu nai lo ni nai itula ile vevela ole potu pe a vevela fafo.

Ole fesili la ile umi ole salati pateta? I le fua o le salati pateta, e le gata o pateta, ae o le mayonnaise, fuamoa, vineka, aniani, sinapi ma isi mea e faʻaopoopoina. I se isi faaupuga, talu ai o se paluga, e mafai ona tumau 2-3 itula i le vevela o le potu ma 3-5 aso pe a teuina i totonu o le pusaaisa. (O le a le umi e tumau ai pateta)

Auala sili e teu ai pateta mo se taimi umi

i. Tu'u i le Nofoaga Laiti

O le a le umi e fai ai le pateta

O se suʻesuʻega na faʻamaonia ai o le teuina o pateta i totonu o le malulu malulu e fa'atuputeleina ai lona ola sili atu i le fa taimi. (O le a le umi e tumau ai pateta)

E sili atu le mafanafana nai lo le pusaaisa o lona uiga o le vevela e sili atu le malulu nai lo le vevela o le potu. Talu ai i le vevela o le potu, e amata ona totogo, o le faailoga muamua lea o le faʻaleagaina. Ole maualuga ole vevela ole va ole 6-10°C.

E tusa ai ma se suʻesuʻega, o le phenolic content ma le antioxidant activity o pateta tumau maualuga i le teuina malulu i le mālūlū mālūlū, e sili atu foʻi i le taimi o le seleselega. (O le a le umi e tumau ai pateta)

ii. Taofi i Latou i le Malamalama maualalo le tuusao

O le a le umi e fai ai le pateta

O se tasi o auala masani o le teuina o pateta o le teuina i le pogisa. O le teuina i le pogisa e taofia ai le lanu meamata ae mafua ai le tele o le totogo, aemaise lava i nofoaga vevela, eleele maualalo ma gataifale. (O le a le umi e tumau ai pateta)

O se auala faʻaonaponei na atiaʻe e le International Potato Center i Peru o le Diffused Light (le tuusao) ma le faʻaleleia lelei. I lenei metotia, o pateta e tuʻuina i ni mea manifinifi e faigofie ai ona oʻo atu le malamalama ma le ea.

O le isi la taimi e te faʻatau ai nisi pateta ma manaʻo e teu mo aso o lumanaʻi, teu i totonu o lau faleoloa, i totonu o se atigipusa ea e le maualuga tele pe maualalo le vevela, ma le mea e sili ona susu. Aua a aunoa ma le fa'alelei lelei, o le susu latou te fa'asa'olotoina o le a mafai ai ona tupu a'e siama. (O le a le umi e tumau ai pateta)

iii. Aua le Fufulu Se'i vagana ua E Sauni e Fa'aaoga

O le a le umi e fai ai le pateta

O se tasi o mea sese e masani ona fai e tina o le fufuluina o pateta i le taimi lava e taunuu ai i totonu o le matou faleoloa ona e foliga palapala. E ui o le fufuluina e aveese ai le tele o mea e totoe mai fualaau faisua, o se manatu sese lea. (O le a le umi e tumau ai pateta)

E sili atu le fa'amama i se ie mago nai lo le tu'u latalata i vai. A leai, o le vai o le a mafua ai ona tupu vave le gaʻo pe a uma ona teuina. (O le a le umi e tumau ai pateta)

iv. Taofi ese mai isi Mea'ai

O le a le umi e fai ai le pateta

Manatua le taimi na fai atu ai lou tina e aua le tu'u apu i totonu o le pusaaisa? Aisea? Ona o apu e faʻasaʻo ai le ethylene gas, lea e faʻafefiloi ma isi ipu ma fatuina ai se tofo uiga ese i totonu. (O le a le umi e tumau ai pateta)

E faʻapea foʻi, pe a teuina pateta, e sili atu le aua neʻi tuʻu i tafatafa o aniani, ma o fua e pei o apu poʻo totogo o le a amata ona fai.

I se isi faaupuga, e le fautuaina le teuina i tafatafa o fualaau aina ma fualaau faisua. (O le a le umi e tumau ai pateta)

Fa'amatalaga Fa'atatau o Pateta

O lo'o mulimuli mai le va'aiga a le manulele o le nutrient o lo'o i totonu o Pateta

Tasi pateta Medium-Size: 2.5-inisi le lautele (213g)
Aofa'i Kalori = 163
Malosiaga = 686 kd
kalisiu25.6mg
carbohydrate37.3g
Cholesterol0
gaʻo0.192g
fau4.47g
Magnesium49mg
Vaʻalele121mg
Potassium890mg
porotini4.37g
Sodium12.8mg
Pule32.6g
suka1.75g
Vitamini B-60.635mg
vitamini C42mg

Mea'ai ua leiloa i le teuina, kuka ma le fa'againa o pateta

i. E A'afia le Taumafa o Pateta i le teuina?

O le a le umi e fai ai le pateta

O le tele o meaʻai e maua i pateta fou faatoa seleseleina e kuka e aunoa ma le paʻu. (O le a le umi e tumau ai pateta)

O le teuina e faʻateleina le faʻaogaina o le Pyridoxine. Afai o lo'o e saunia i le fale i lau umukuka, e tatau ona fa'avela pe fa'ausa pateta ua teuina ina ia fa'atumauina ai le tele o Vitamini.

O le teuina na mafua ai ona leiloa pateta le 50% o latou ascorbic acid (vitamini C) ae leai se suiga i le maualuga o le Nitrogen na matauina. (O le a le umi e tumau ai pateta)

ii. E Fa'afefea ona A'afia le Taumafa ole Pateta ile kuka?

O le a le umi e fai ai le pateta

O le gau o mea taumafa e faalagolago i le faiga o kuka e mulimulitaia. (O le a le umi e tumau ai pateta)

O mea'ai e leiloa i falai falai ma pateta tao e sili ona itiiti; ma e tutusa ma pateta vela e aunoa ma se pa'u. (O le a le umi e tumau ai pateta)

iii. E Fa'afefea ona A'afia le Fa'atosina ole Pateta?

O le a le umi e fai ai le pateta

O le fa'agaioiina e a'afia ai vaitamini o lo'o i totonu o pateta, ae e le fa'apea o le fa'agaioiina e mafua ai ona leiloa uma a latou mea'ai.

Mo se fa'ata'ita'iga, o pateta mata ma vela o lo'o i ai le tele o mea'ai nai lo le aofa'i tutusa e fa'agaioia e fai ma fasi pepa. Mo lenei mafuaʻaga, e manaʻomia e le au gaosi mea faʻaopoopo faʻaopoopo fa'aola puipuia le tino pei ole vaitamini C.

O oloa gaosi pateta e maua ai le tele o le sodium, acrylamide ma le ga'o. (O le a le umi e tumau ai pateta)

Faaiuga:

E pei o isi fualaau faisua, o pateta e iai lona ola. E tele mea e iloa ai le auala e teu ai e talafeagai. Ae tasi le mea e mautinoa, e le maloloina le teuina o pateta mata i totonu o le pusaaisa poʻo le pusaaisa e aunoa ma se gaioiga poʻo se fofo. (O le a le umi e tumau ai pateta)

Faʻapea foi, aua neʻi galo e pine / faʻailoga tusi ma asiasi i la matou tesi mo sili atu manaia ae o faʻavae faʻamatalaga.

Tuua se tali

Maua mai o ia oyna!